меню

Полнотекстовые электронные ресурсы ЦНБ

 

200px Мәшһүр ЖүсіпМәшһүр-Жүсіп Көпейұлы (1858—1931, Павлодар облысы, Баянауыл ауданында туған) — ұлы ойшыл, фольклор танушы, этнограф, тарихшы, философ, қазақ мәдениеті мен әдебиетінің белгілі тұлғасы.

Мәшһүр-Жүсіп араб және парсы тілдерін жетік білгенімен қоймай, көп тілді білген ғұлама.

Ол өлең жазумен қатар, ауыз әдебиеті үлгілерін жинап бастырумен де айналысты. Шежірелер мен айтыстарды, көптеген тарихи жырларды хатқа түсіріп, кейінгі ұрпаққа аманаттады. Сонымен бірге, ол күллі ғұмырын қазақ халқын сауаттандыруға жұмсады десек те болады. ҚАЗАҚТЫН ЖЕРІ, “Күн батысы – Сырдария, күншығысы – ұзын аққан Ертіс, оңтүстігі – Жетісу өзені, солтүстігі – Еділ, Жайық. Бұл қазақ иесіз жатқан жерге келіп ие болған жоқ, ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен кеше Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, қаз дауысты Қазыбек, Шақшақұлы Жәнібек заманында жаннан кешіп, сусын орнына қызыл қан ішіп, жаудай алысып, жаттай салысып, күні-түні атысып, қара қанға батысып, шыбын жанын нысанаға байлап, не маңғаз, сарбаздары жау жолында оққа ұшырап өліп, сөйтіп алған жері еді...”

Еңбектері

10-15 жасынан бастап-ақ өлең жазып, хат жазарлық болғаннан-ақ Мәшһүр Жүсіп халық әдебиетін ел ау­зы­нан да, қағаз бетінен де жинау­мен айналысады.

1887 жылы 29 жасында Мәшһүр Жүсіп Бұхара, Ташкент, Түркістан, т.б. ша­һарларға сапарға шығады. Ол заман­да негізгі көлік қатынасы түйе мен ат болғанын ескерсек, бұл сапа­рының өзі 2-3 жыл уақытты қамтыса керек. Мәшһүр Жүсіп бір жыл Бұхарада тұрып оқып, білімін толық­тырады. Араб, пар­сы, шағатай, түркі тілдерін үйренеді. Өз­бек, тәжік, және т.б. тілдерді де біледі, әдет-ғұрпын түсінеді. Көптеген ғылыми кітаптарды оқып, танысады.

Келесі жылы Бұхарадан қайтып, Түр­кістандағы атақты Қожа Ахмет Йасауи­дің басындағы Әмір Темір сал­дырған көк күмбезін көреді. Онда да бір­сыпыра уақыт болып, бірнеше ға­лым­дармен танысады. Одан әрі Сыр өңі­рін аралайды. Май­лықожамен жолы­ғады, жеті ата­сы­нан бері ақын­дық үзіл­меген дуана қожа Көшек, Кү­дері қожа тұқым­дарымен та­ны­сады. Одан кейін Шу мен Сырдан өтіп, Ұлы­тау мен Кіші­т­ауды басып, Есіл мен Нұраны жайлап, мекен қыл­ған жұрт­ты арал­ай­ды. Осын­дай екінші сапа­рына Мәшһүр Жү­сіп 37 жасында, яғни 1895 жылдар ша­ма­сында шық­са, үшінші сапары 49 жасына (1907) сәйкес келеді.

Мәшһүр Жүсіптің үш кітабы: “Сары­ар­қаның кімдікі екендігі”, “Хал-ахуал”, “Тір­ші­лікте көп жа­сағандықтан көрген бір тама­шамыз” ат­ты туын­ды­лары 1907 жылы Қазан қа­ласындағы Құ­са­йы­н­ов­тар бас­па­хана­сынан жарық көреді. Кейіннен ол баспаханадан шық­қан 14 қалам ие­сінің шығар­ма­ларын цен­зура сот­қа тартады. Ішінде Мәшһүр Жүсіптің жоғарыда аталған еңбектері де бар.

Мәшһүр Жүсіп жинаған фольклор үлгі­лерінің басым көпшілігі – аңыз бен әңгі­мелер. Мұндағы аңыздар: жер-су аттары.

Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы­ның аңыз-әңгімелерді, тарихи әңгі­мелерді, шешендік сөздерді қағазға түсірумен ғана шек­телмей, фольклордың басқа да жанрлық түрлерін, атап айтқанда, тұрмыс-салт жыр­ларын, эпос, ертегі, мақал-мәтел, ақын­дар айтысын, т.б. жинағаны белгілі. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы жинаған фоль­клорлық үлгі­лерге жанрлық жағынан келетін болсақ, ел аузынан тұрмыс-салт жырла­рының 30-40 шақтысы топталған.

Ол ел арасынан: “Қамбар батыр”, “Ер Тарғын”, “Ер Көкше”, “Ер Са­йын”, “Нәрік ұлы Шора батыр”, т.б. тәрізді батырлар жырында, “Қозы Көрпеш-Баян сұлу”, “Алтынбас-Күмісаяқ” т.т. лиро-эпос­тық жырларды да, сондай-ақ “Киік”, “Боз­торғай”, “Дін үйренетұғын” тәрізді басқа шығармаларды да жинаған. “Қозы Көрпеш-Баян сұлу”, “Ер Тарғын” жырларын Мәшһүр Жүсіп 1866 жылы 8 жасында-ақ Қамар хазіреттің қолжаз­басынан көшіріп алғанын бі­леміз. Ал “Алтынбас-Күмісаяқ”– 200 жол­дан тұ­рады дей отырып, бұл жыр үлгі­лерін жи­наған В.Радлов екендігін Мәшһүр Жүсіп көрсетіп кеткендігінің де куәсі бол­дық. Бұл үлгілерді Мәшһүр Жүсіп В.Радлов жина­ғынан ала отырып, олардың бәрін қол­жаз­баның әр жеріне шашыратпай, бір же­ріне ғана топтастыра орналастырған. Сон­дай-ақ, қолжазбалар ішінде “Сайын батыр” жы­рының көлемі 2000 жолдан тұрады деген де дерек бар.

Зерттеуші ел арасынан түрлі ер­те­гілер де жинаған – “Еділ-Жайық”, “Көр ақ­тар­ған Жаманбай”, “Баһырам патша ту­ралы”, “Есен тентек туралы”, “Ертеде бір хан болыпты” , “ Ақтабан шұбырын­ды, Ал­қакөл сұлама”, “ Еңсегей бойлы Ер Есім”, “Ала­ша хан”, “ 7 жасар Жел­кілдек”, “Ер Төс­тік”, “Әз Жәнібек және бір ұста”, “Екі пат­ша”, “Әділ би”, “Сүйіндік:Олжабай батыр, “Тама Сарыбас мерген”, т.б.

Халық поэзиясы үлгілерін, оның ішінде мақал-мәтелдерді Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің ерінбей ұзақ жинағаны мәлім. Фольклордың басқа жанрларына қара­ғанда, мақал-мәтел­дер­ді жинаумен ай­налысу фольклорист-ғалымнан ұзақ уақыт пен қажымас ізденуді, еңбектенуді қажет ететіні белгілі. Себебі, мақал-мәтелдер дайын күйінде жеке-дара кез­деспейді. Оларды айтушының не ауызекі сөзінен, не қолжазбалар ішінен, туындылар арасынан іздеп табу арқылы қағазға түсіру керектігі аян.

 
Көпеев Юсуф=كوبييف يوسف.
Сары арқаның кімдікі екендігі [Текст] = صارى ارقانك كمديكى ايكانلكى / Көпеев Юсуф=كوبييف يوسف. - Тарихи повесть. - Қазан; قزان: Типография Шарф: مطبعة شرف, 1907. - 30 б. - араб жазуы.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
Көпеев Юсуф=كوبييف يوسف.
Хал-ахуал [Текст] = حال اخوال / Көпеев Юсуф=كوبييف يوسف. - Поэма. - Қазан; قزان: Домбровский баспаханасы: دومبراوسكى مطبعة, 1912. - 27 б. - араб жазуы.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 657 папка, № 13 дәптер, 14 бет., көлемі: 20,6 МБ

•   Малайсары батыр
•   Жанайдарбатыр

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің жинағандарынан

 

 

 


Қолжазба – 1125 папка, 151 бет., көлемі: 81,3 МБ

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің жинаған әдебиет үлгілерінен негізгі материалдары

  1. Мәшһур Жүсіптің өмірі
  2. Тірлікте (М. Жүсіптің өз өмірі)
  3. Қойкелді
  4. Құданың шеберлігі
  5. Адам басында бір табиғат бар
  6. Алданазарға жүйрік тұқымы қайдан келді
  7. Соқыр
  8. Біреу өз бойына ақылын төреші қылса
  9. Жақсы әйелдер туралы
  10. Жер тұтуға тоймайды
  11. Жалқаулық
  12. Алтын бас, күміс аяқ ғашық болғаны
  13. Тұтқын зары
  14. Қара өлең
  15. Ем таба алмай
  16. Абайдан
  17. Желпілдек
  18. Мәшһур Жүсіп Көпеев
  19. Наурызбайдың кіші жүз алтын жаббасқа барып қайтадан еліне қайтып келгені
  20. Мәшһур Жүсіп туралы
  21. Әйел баланың тәрбиесі туралы

Қолжазба - 1173 папка, № 1-20 дәптер. – 580 бет., көлемі: 351 МБ 

1 дәптер. Мәшһур Жүсіп Көпеевтің материалы

• Аңқау сарттың әңгімесі

• Мәшһур Жүсіп Көпеевтің сөзінен

• Мәшһур Жүсіп Көпеевтің  жинаған сөздерінен

Жинаушы Фазыл Мәшһүр Жүсіп ұлы 1931, 1935, 1942 ж. қолжазба араб әрпімен жазылған. 

2 дәптер.  Мәшһур Жүсіп Көпеевтің шығармалары

  1. Мәшһур Жүсіптің Әбен Мырқыұлының өзінің Бұқарға оқуға қалай келгендігі жөнінде айтып тапсырған өлеңі
  2. Шойки Ісхақ
  3. Ғауам би

Жинаушы: Себепов Ғұлам 1945 ж. қолжазба орыс алфавитімен жазылған

3 дәптер Аңыз, әңгімелер Кенесары туралы. Латын әрпімен жазылған

4 дәптер

  1. Жар-жар
  2. Келін түскенде

Жинаған:  М.Ж. Көпеев. Араб әрпімен жазылған

5 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеиевтің жинағандарынан әңгіме. 1948 жылы араб әрпімен жазып тапсырған Сыдықов Р.

6 дәптер 

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің жинаған әңгімелерден. 1939 жылы жазып тапсырған Сатыпалды Аймағанов

7 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеев. Әйел туралы. Жинаған Балабекұлы

8 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің өлеңдері. 1938 жылы Әбітай Қоспақовтың қолжазбасынан латын әрпімен көшірген Естемесов

9 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің шығармалары. Қолжазба 1916-1925 ж. араб әрпімен жазылған. Жинаған Жолмұрат Жүсіпұлы

10 дәптер

  Мәшһур Жүсіп Көпеев. Тырна әңгімесі. 1947 ж. арап әрпімен жазып тапсырған Жаналин

11 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің өлеңдері. Жинап зерттеу қоғамына 1935 жылы Тойбеков тапсырған.

12 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің сөзі. «Көріғұлы сұлтан» өлең. Жинаушы Жолмұрат Жүсіпұлы 1945 ж. көшірген.

13 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің сөзі. «Ширизат Күлшат» қиссасы. Жинаушы  Жолмұрат Жүсіпұлы

14 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің шығармалыры, қиссалары мен әңгімелері. Қолжазба араб әрпімен жазылған. 1945 ж. жинаушы  Жолмұрат Жүсіпұлы

15 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің шығармалыры. 

Жинаушы:  Жолмұрат Жүсіпұлы

16 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің сөзі. Қисса Ибрахим адхм.  Жинаушы:  Жолмұрат Жүсіпұлы

17 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің өлеңдері және ел арасынан жинағандары. 1945 жылы тапсырған Жолмұрат Жүсіпұлы

18 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің шығармалыры.

Жинаушы:  Жолмұрат Жүсіпұлы. 1946 жылы жазылған

19 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің шығармалыры.

Жинаушы: Шәріпұлы Сабыр

20 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің Қайат бақши пайғамбар туралы шығармасы. Өзі жазған нұсқадан 1945 жылы көшірген Жолмұрат Жүсіпұлы

  1. Қайат бақши 1945 ж.
  2. Мәшһур Жүсіптің сөзі. Екі ағайынды жігіттің әңгімесі. 1921 ж.

Қолжазба – 1176 папка, № 2,6,7 дәптер, 32 б., көлемі: 29,3 МБ 

2 дәптер

Мәшһур Жүсіп Көпеевтің жинағандарынан

6 дәптер

Мәшһур Жүсіптің 1894 жылы Ташкенттен арап әрпімен жазған өлең хаты. Фондыға 1934-1936 жылы түскен 

7 дәптер

Мәшһур Жүсіптің жинаған өлеңдерінен (толық емес үзінділер)

  1. Ертерек заманда  Мәшһурдің айтқан өлеңдері
  2. Дүние үшін оқу оқып болған молда
  3. Наурыз өлеңі
  4. Шал батасы
  5. Мәшһур Жүсіптің жинаған өлең әңгімелері

Қолжазба – 149 (Д) папка, 455 бет., көлемі: 831 МБ
Машһүр Жүсіп Көпеевтің жинаған әдебиет үлгілері 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 215 папка, № 1 дәптер, 12 бет., көлемі: 38,3 МБ
Алашханның әңгімесі Машһүр Жүсіп Көпеевтің қолжазбасы 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 228 папка, № 1, 2 дәптер, 42 бет., көлемі: 85,8 МБ 

1 дәптер

  1. Мөпек пен Опан қыз айтысы
  2. Тұтқынмен қыздың айтысы
  3. Опан мен қыз айтысы

Машһүр Жүсіп Көпеевтің жинағанынан машинкаға көшірілген. 

2 дәптер

Ұмсын қыз бен Заманқожа айтысы Машһүр Жүсіп Көпеевтің жинағандарынан
 
 
 

Қолжазба – 231 папка, № 2 дәптер, 35 бет., көлемі: 75,9 МБ 
Арғыннан шыққан Қамбар. Жанақ ақын мен Найманнан шыққан Сабыр Түбек ақын айтысы. Машһүр Жүсіп Көпеевтің жинағандарынан
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 1170 (А) папка, 521 бет., көлемі: 1,11 ГБ
Машһүр Жүсіп Көпеевтің қолжазбасы араб әрпімен жазылған
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 1170 (Б) папка, 525 бет., көлемі: 1,05 ГБ 
Машһүр Жүсіп Көпеевтің қолжазбасы араб әрпімен жазылған
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 1171 папка, 1053 бет., көлемі: 1,76 МБ
Машһүр Жүсіп Көпеевтің тарих, әдебиет, этнографиясынан жинағандары 1920 жыл
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 1172 папка, 758 бет., көлемі: 1,48 МБ

Машһүр Жүсіп Көпеевтің діни шығармалары

 

 

 

 

 

 


Қолжазба – 1173 (А) папка, № 17 дәптер, 138 бет, көлемі: 281МБ 

Машһүр Жүсіп Көпеевтің өмірбаяны

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 1174 папка, 205 бет., көлемі: 478 МБ
Машһүр Жүсіп Көпеевтің өз қолжазбасынан алып машинкаға басылып жазылған шығармалары 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 1175 папка, 258 бет., көлемі: 591 МБ
Машһүр Жүсіп Көпеевтің шығармалары 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 1176 папка, № 1, 3, 4, 5. дәптер  447 бет., көлемі: 1,10 ГБ 

1 дәптер

Машһүр Жүсіп Көпеевтің шығармалары мен жыйнаған материалдары 1920-1925 жж.

3 дәптер

Екі қырағыдан су қаралғы туады. Арап әрпінде жинап тасырған Машһүр Жүсіп Көпеев

4 дәптер

Лашын мен қарғаның хикаясы

5 дәптер

Машһүр Жүсіп Көпеевтің қолжазбасынан көшірме араб әрпінде 1920 жыл  

 

 

 


Қолжазба – 1177 папка, 411 бет., көлемі: 998 МБ
Машһүр Жүсіп Көпеевтің өз қолжазбасы 1907-1927 жж. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба 1178 папка, 380 бет., көлемі: 769 МБ
Машһүр Жүсіп Көпеев 1906-1915 жж
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 1882 папка, 29 бет., көлемі: 65,9 МБ
Қысқаша  Машһүр Жүсіптің өмір баяны. 1857-1931 жж. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолжазба – 1645 папка, 235 бет., көлемі: 552 МБ

Машһүр Жүсіп Көпеев жинаған ауыз әдебиеті және оның өмір тарихы 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

9book Көпеев М.Ж. =كوفايف يوسف بيك. Тірлікте көп жасағандықдан көрген бір тамашамыз = تريلكده كوب جاساغانلقدن كوركان بر تماشه مز

 - Қазан: Электро-типография Шараф, 1907. - 25 б. Араб әрпінде.

9book  Көпеев М.Ж. =كوبييف يوسف. Хал-ахуал. - Қазан: Типо-литография Имп. ун-та, 1907. - 21 б. Араб әрпінде.

9book Көпеев М.Ж. Сары арқаның кімдікі екендігі: Қазақтың осы күнгі әңгімесі. - Қазан: Шәрәф Мәтбағасы, 1907. - 24 б. Араб әрпінде. 

9book Көпеев М.Ж. Қолжазба (1-20 дәптер)

 

no translate detected 318 56448 Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің қолжазбалары сыр шертеді // https://www.youtube.com/watch?v=yRt0VpdttH8

no translate detected 318 56448 Павлодарда Бұқар жырау атындағы Әдебиет және өнер музейінде «Ғұлама тағылымы» атты тақырыптық көрменің тұсауы кесілді // http://pavlodarnews.kz/index.php?id=8167

no translate detected 318 56448 Мәшһүр-Жүсіп Көпеевтің 160 жылдығына орай  «Ғұлама тағылымы» атты көрме басталды // http://kaztrk.kz/news/madeniet/mashhur-zhusip-kopeevtin-160-zhyldygyna-orai-gulama-tagylymy-atty-korme-bastaldy-110392

no translate detected 318 56448 Мәшһүр Жүсіптің қолжазбалары Павлодар өңіріне жеткізілді // http://24.kz/kz/zha-aly-tar/m-denie/item/227432-m-sh-r-zh-sipti-olzhazbalary-pavlodar-irine-zhetkizildi

no translate detected 318 56448 Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің сирек қолжазбалары көпшілік назарына ұсынылды // http://kazakh-tv.kz/kz/view/culture/page_191848_kazakh-poet-mashkhur-zhussup-kopeyev%E2%80%99s-original-manuscripts-were-presented-in-pavlodar

no translate detected 318 56448 В Павлодаре представили оригиналы рукописей казахского мыслителя и поэта Машхур Жусупа Копеева // http://kazakh-tv.kz/ru/view/culture/page_191848_kazakh-poet-mashkhur-zhussup-kopeyev%E2%80%99s-original-manuscripts-were-presented-in-pavlodar

no translate detected 318 56448 Личные вещи и рукописи Машхура Жусупа Копеева выставят в Павлодаре // 

 

gazeta Сахаба Тілеуберді. Мәшһүр мұрасы // Сарыарқа самалы. - 2018. - 15 наурыз (№30). - 1 б.

gazeta Бықай Фарида. Павлодарға Мәшһүр Жүсіптің көне қолжазбалары әкелінді // Егемен Қазақстан. - 2018. - 17 наурыз

gazeta Бықай Фарида. Көненің көзі – әулиенің сөзі // Егемен Қазақстан. - 2018. - 26 наурыз (№56) 2018. - 8 б.

gazeta Мәшһүр Жүсіп өнегесі // Ана тілі. - 2018. - 16 – 28 наурыз (№11-12). - 3 б.

gazeta Игілікова Сымбат. Сирек қордағы Мәшһүр Жүсіп Көпеев қолжазбалары // Парасат. - 2015. - № 12. - 18 бет.

 



Кенесары хан (каз.Кенесары Қасымұлы; 1802 год, вблизи горы Бурабай, Акмолинская область — 1847 год, холм Кеклик-Сенгир у реки Карасу, Кыргызстан — казахский султан, чингизид, внук хана Абылай-хана. С 1841 года — последний хан всех трёх казахскихжузов.

В современном Казахстане почитается на государственном уровне как лидер национально-освободительного движения казахов в 18371847 годах за независимость от Российской империи. В советской историографии Кенесары назывался лидером реакционного феодально-монархического движения, направленного на отрыв Казахстана от России.

Биография

Отец Кенесары, Касым-султан, или Касым-торе, родился от дочери джунгарского хунтайджи Галдан-Цэрэна. Касым, будучи знатным и богатым чингизидом (торе), имел несколько жён и многочисленное потомство. Его старшая жена Айкумис была матерью 6 детей Касыма — Саржан, Есенгелди, Кошек, Агатай, Бопай и Кенесары. Бопай, младшая сестра Кенесары, была активной участницей восстания Кенесары. Батыр Наурызбай, младший брат Кенесары, родившийся от 2-й жены Касыма, также принимал активное участие в восстании.

Кенесары, как и другие представители казахской аристократии, получил настоящее степное воспитание и с детства постигал азы управления и военного искусства. Уже в юные годы Кенесары прославился лидерскими и организаторскими качествами, выделялся среди своих многочисленных братьев и сверстников, снискав себе уважение окружающих.

Восстание последнего казахского хана

Самое продолжительное и крупное в XIX векенационально-освободительное восстание в Казахстане под руководством хана Кенесары Касымова охватывало всю территорию Среднего жуза и части Младшего и Старшего. Например, в Младшем Жузе соратником Кенесары выступил знаменитый батыр Жанкожа Нурмухамедов. Также как и восстание под руководством Исатая Тайманова и Махамбета Утемисова18361838 годов, в основе своей имело непримиримое отношение к колонизации земель Россией, упрочению и расширению военных пограничных линий.

Политические взгляды Кенесары формировались в трудные годы 1-й четверти XIX века, когда Российская империя все более проникала в глубь казахских степей. Колонизация вызывала массовые протесты казахов. Во главе народных антиколониальных выступлений встали активные представители казахской чингизидской знати. Именно в этот период в ходе национально-освободительной борьбы казахов (20—30-е годы XIX века) Кенесары выдвинулся в политические лидеры своего народа. В эти годы он принимал активное участие в движении, возглавляемом его братом Саржаном.

В борьбе против России Кенесары выступал сначала как продолжатель политической линии своего отца Касыма и брата Саржана, вероломно убитых кокандским ханом, затем как руководитель новой антиколониальной войны. После убийства Саржана (1836) и Касыма (1840) союз с кокандцами для Кенесары стал невозможным. Он искал других союзников: в лице бухарского хана, киргизов и др. В основе действий Кенесары против Российской империи было стремление остановить её продвижение в глубь степи, разрушить построенные на казахской земле русские крепости и остановить возведение новых, но главное было восстановить казахскую государственность времён своего деда — хана Абылая. Прежде, продолжая дело своего отца, Кенесары пытался решить проблемы, возникшие между Казахским ханством и Россией, дипломатическим путём. Сохранилось несколько писем Кенесары российским властям— царю Николаю I, Оренбургским генерал-губернаторам В.А. Перовскому и В.А. Обручевскому, Сибирскому генерал-губернатору П.Д. Горчакову. Понимая военное и численное превосходство русских войск, Кенесары тщательно готовился к военным действиям. Его военные отряды постоянно проходили боевую подготовку, были привлечены беглые русские и иностранные мастера оружейного дела.

В 1838 году войска Кенесары осадили Акмолинское укрепление, на месте которого сейчас расположена столица Казахстана — город Астана.

1845 году Кенесары захватил ряд кокандских крепостей: Жанакорганская, Жулекская и Созакская. А 1846 году хан захватил крепость Мерке. Кенесары вёл непримиримую и упорную борьбу с царскими отрядами, Кокандским эмиратом, и с внутренними врагами за политическую независимость казахов.

Кенесары между тем укреплял свои позиции в Степи, проводя жесткую политику по отношению к родам и аулам, лояльным к имперским властям.

Обещаниями и угрозами хан склонял к откочевке людей из пограничных округов, подконтрольных имперским властям. На что в большинстве случаев родоправители и баи соглашались. Омская администрация в свою очередь стремилась не допустить откочевок, действуя через преданных ей султанов и посылая по следам ушедших волостных жителей воинские отряды для силового возвращения их на прежнее место. Немногочисленным волостям, лояльным к русским властям, П.Д. Горчаков рассылал воззвания, обращаясь к султанам, старшинам. Так, знати Карача-Джаулубаевской волости от имени генерал-губернатора была объявлена благодарность за то, что эта волость, в отличие от других, не предприняла откочевку в ответ на призывы Кенесары, и предлагалось задерживать в своей волости «подозрительных» людей.

 

МЫ В СОЦИАЛЬНЫХ СЕТЯХ!

VKontakte.svg    icone twitter  instagram


QR glavnaya


 ПОЛНОТЕКСТОВЫЕ ЭЛЕКТРОННЫЕ РЕСУРСЫ

ЦЕНТРАЛЬНОЙ НАУЧНОЙ БИБЛИОТЕКИ


 ЭЛЕКТРОННЫЙ КАТАЛОГ

ЦЕНТРАЛЬНОЙ НАУЧНОЙ БИБЛИОТЕКИ

5 ElektronnaiaBiblioteka


  ЭЛЕКТРОННЫЕ НАУЧНЫЕ

РЕСУРСЫ ПО ПРИОРИТЕТНЫМ

НАПРАВЛЕНИЯМ РАЗВИТИЯ

НАУКИ В КАЗАХСТАНЕ


  ЭЛЕКТРОННЫЕ НАУЧНЫЕ

РЕСУРСЫ ОТКРЫТОГО ДОСТУПА


 


 


  


БАННЕРЫ


ЭЛЕКТРОННАЯ ДОСТАВКА ДОКУМЕНТОВ


 

ВИРТУАЛЬНАЯ СПРАВОЧНАЯ СЛУЖБА